Γραβιά

Στην Φωκίδα, στο βορειοδυτικό άκρο του όγκου του Παρνασσού και σε υψόμετρο 400 μέτρων βρίσκεται η Γραβιά με το περίφημο Χάνι της, στο οποίο δόθηκε η ιστορική μάχη το 1821 με επικεφαλής τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Η Γραβιά στην αρχαιότητα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, (βρίσκεται ακριβώς στην είσοδο της χαράδρας που χωρίζει τον Παρνασσό από την Γκιώνα) χρησίμευε για την άμυνα της Φωκίδας και των Δελφών. Κάθε χρόνο στη Γραβιά πραγματοποιούνται επετειακές εκδηλώσεις μνήμης για τη μάχη στο Χάνι, στις οποίες συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου και από τις γύρω περιοχές.

Στις 8 Μαΐου 1821, σε ένα μικρό πλινθόχτιστο κτίσμα της Γραβιάς Φωκίδας, το θρυλικό Χάνι της Γραβιάς, οι έλληνες επαναστάτες, με επικεφαλής τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, έγραψαν σελίδες ηρωισμού και δόξας, επιτυγχάνοντας την πρώτη ουσιαστική νίκη τους επί των τουρκικών δυνάμεων. Στα τέλη Απριλίου του 1821 η καταστροφική για τις ελληνικές δυνάμεις έκβαση της μάχης της Αλαμάνας που συνοδεύτηκε από το μαρτυρικό θάνατο του Αθανασίου Διάκου, είχε κάμψει το ηθικό των επαναστατών και είχε ανοίξει το δρόμο στον τουρκαλβανό στρατηγό Ομέρ Βρυώνη και τον τούρκο στρατηγό Κιοσέ Μεχμέτ. Τα πολυπληθή στρατεύματά τους είχαν πλέον τη δυνατότητα να προελάσουν ανεμπόδιστα προς τα Σάλωνα (Άμφισσα), έχοντας ως στόχο να διαπεραιωθούν από τη Σκάλα Σαλώνων (Ιτέα) στο Μοριά και να καταπνίξουν την επανάσταση. Οι έλληνες οπλαρχηγοί, ο Ανδρούτσος, ο Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς, συγκεντρώθηκαν στο στενό της Γραβιάς, θέση φύσει οχυρή και στρατηγικής σημασίας, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Παρνασσού και της Γκιώνας. Από τη Γραβιά περνούσε ο μοναδικός δρόμος προς τα Σάλωνα, όπου, σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαν καταφέρει να συλλέξουν οι Έλληνες, θα επιχειρούσαν να φθάσουν οι δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη…